Gjuha shqipe, si shenja më e dukshme e identitetit tonë kombëtar, është një pasuri e pashmangshme që duhet ruajtur dhe përhapur jo vetëm brenda kufijve të vendeve amë, por gjithandej ku jetojnë shqiptarët. Sot, në një kohë globalizimi, ruajtja e gjuhës amtare në diasporë është një detyrë që kërkon angazhim, bashkëpunim dhe strategji të qëndrueshme. Megjithëse ka pasur përpjekje të vlefshme vullnetare nga mësuesit dhe shoqatat shqiptare në të gjithë botën, sfidat që paraqet organizimi i mësimit plotësues të gjuhës shqipe në diasporë në ditët e sotme janë të shumta dhe komplekse. Mësimi i gjuhës shqipenuk është thjesht një çështje arsimore, por një përpjekje për ruajtjen e identitetit kulturor dhe kundër asimilimit. Sfidat Kryesore në Ruajtjen dhe Mësimin e Gjuhës Shqipe Jashtë Atdheut   Një nga sfidat më të mëdha që përballin mësuesit e gjuhës shqipe në diasporë është mungesa e një sistemi të unifikuar të mësimdhënësve dhe organizimit të tyre. Në shumë vende, mësimi i gjuhës shqipe është i varur nga nismat vullnetare të mësuesve dhe shoqatave lokale. Kjo ka çuar në një mungesë të koordinimit dhe në plane të ndryshme mësimore që ndonjëherë nuk përshtaten me nevojat e nxënësve. Për shembull, në Gjermani, ku ekzistojnë shumë komunitete shqiptare, mësimi i gjuhës shqipe nuk është i standardizuar. Disa mësues punojnë me plane të miratuara nga Ministritë e Arsimit të Shqipërisë dhe Kosovës, ndërsa të tjerë krijojnë materiale nga e para. Kjo mungesë e një qasjeje të njëtrajtshme e bën të vështirë për nxënësit të ndjekin një rrugëtim të qartë në mësimin e gjuhës së tyre amtare.   Një problem tjetër i madh është mungesa e mbështetjes financiare dhe institucionale. Shumë mësues punojnë në baza vullnetare, pa pagesë dhe pa ndihmë nga shtetet ku jetojnë. Në disa raste, edhe kur ekziston një ligj që lejon mësimin e gjuhës shqipe, procedurat burokratike dhe mungesa e financimit e bëjnë të vështirë zbatimin e tij. Për shembull, në Turqi, ku ekziston një marrëveshje midis qeverisë së Kosovës dhe qeverisë së Turqisë për mësimin e gjuhës shqipe, shkollat publike janë të pezulluara deri në vitin 2025. Kjo lë mësuesit dhe prindërit në një gjendje të pasigurt, duke e bërë të vështirë ruajtjen dhe kultivimin e gjuhës në këtë vend.   Problemet me tekstet dhe kurrikulën janë një tjetër pengesë. Edhe pse ekziston një kurrikulë e miratuar nga Ministritë e Arsimit të Shqipërisë dhe Kosovës, tekstet shkollore nuk janë gjithmonë të përshtatshme për nevojat e nxënësve në diasporë. Në shumë raste, nxënësit vijnë nga familje ku gjuha shqipe nuk flitet në mënyrë aktive, gjë që kërkon një qasje më të specializuar dhe materiale më të përshtatura. Për më tepër, shumëllojshmëria e klasave të nxënësve, ku nxënësit e moshave dhe niveleve të ndryshme të njohurive ndajnë të njëjtën mjedis mësimor, e bën mësimdhënien edhe më të vështirë.   Rekomandime për Ruajtjen dhe Përhapjen e Gjuhës Shqipe Jashtë Atdheut   Për të kapërcyer këto sfida, është e nevojshme të krijohet një plan i qartë dhe i koordinuar.  Së pari, duhet të krijohet një planprogram i unifikuar që të zbatohet në të gjitha vendet ku ka mësim plotësues të gjuhës shqipe. Ky planprogram duhet të jetë fleksibël dhe të përshtatet me nevojat e ndryshme të nxënësve në diasporë. Ministritë e Arsimit të Shqipërisë dhe Kosovës duhet të jenë në krye të kësaj përpjekjeje, duke siguruar që të gjithë mësuesit të kenë qasje në materialet dhe burimet e nevojshme.   Një tjetër hap i rëndësishëm është rritja e mbështetjes financiare dhe institucionale nga shtetet amë. Mësuesit në diasporë duhet të kenë mundësinë të punojnë në kushte më të mira, me pagesa dhe ndihmë logjistike. Kjo përfshin edhe ndihmën për nostrifikimin e diplomave, në mënyrë që mësuesit të mund të integrohen në sistemet arsimore lokale. Përveç kësaj, duhet të forcohet bashkëpunimi midis Shqipërisë, Kosovës dhe shteteve ku jetojnë shqiptarët, në mënyrë që gjuha shqipe të futet si lëndë zgjedhore në shkollat lokale.   Përmirësimi i teksteve shkollore dhe krijimi i një platforme digjitale janë dy hapa të tjerë të rëndësishëm. Tekstet duhet të përshtaten më mirë me nevojat e nxënësve në diasporë, duke marrë parasysh shumëllojshmërinë e klasave dhe nivelieve të njohurive të gjuhës shqipe. Një platformë digjitale do të lehtësonte komunikimin midis mësuesve dhe do të mundësonte shkëmbimin e materialeve dhe përvojave. Kjo do të ishte veçanërisht e dobishme për mësuesit që punojnë në vende të ndryshme dhe që kanë nevojë për një burim të përbashkët informacioni.   Trajnimet dhe seminarët e rregullt për mësuesit në diasporë janë gjithashtu thelbësore. Këto trajnime duhet të fokusohen në mësimdhënien në klasa heterogjene dhe në përdorimin e teknologjisë në arsim. Përveç kësaj, duhet të krijohen mundësi për certifikimin e gjuhës shqipe, në mënyrë që ajo të ketë një vlerësim ndërkombëtar dhe të njohur si një gjuhë e rëndësishme në nivel global.   Përfundim   Ruajtja e gjuhës shqipe në diasporë është një detyrë kombëtare që kërkon angazhimin e të gjithë aktorëve insititucional dhe jo-formal, një qasje të mirëstrukturuar dhe mbështetje të qëndrueshme. Pa një program të unifikuar, mbështetje institucionale dhe materiale të përshtatura për nevojat e nxënësve, përpjekjet individuale mbeten të fragmentuara dhe të vështira për t’u zhvilluar në nje periudhe afatgjate. Koordinimi mes institucioneve arsimore në Shqipëri dhe Kosovë, financimi i mësimdhënies, trajnimi i mësuesve dhe digjitalizimi i burimeve janë hapa thelbësorë për të siguruar vazhdimësinë e gjuhës shqipe si pjesë e identitetit kulturor dhe kombëtar. Për të pasur rezultate konkrete, është e domosdoshme një angazhim më i madh institucional dhe një bashkëpunim i qëndrueshëm midis të gjitha palëve të përfshira.   - Ky artikull u realizua me mbështetjen e projektit rajonal “SMART Balkans – Shoqëria Civile për Vlera të Përbashkët në Ballkanin  Perëndimor” të zbatuar nga Qendra për Promovimin Shoqërisë Civile (CPCD) në bashkëpunim me Institutin për Demokraci  dhe Ndërmjetësim (IDM), dhe Qendra për Kërkim dhe Politikëbërje (CRPM) dhe i mbështetur financiarisht nga Ministria e Punëve të Jashtme të Norvegjisë (NMFA). Përmbajtja e këtij artikulli është përgjegjësi vetëm e autorëve dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Ministrisë së Punëve të Jashtme Norvegjeze (NMFA).

Germin ju sjell udhëzimet e nevojshme për të realizuar votën tuaj në përfaqësitë diplomatike të Kosovës! Si pjesë e të drejtës suaj demokratike, ju mund të votoni një ditë para zgjedhjeve në Kosovë, duke ndjekur hapat e thjeshtë dhe duke siguruar që vota juaj të numërohet. Më poshtë gjeni të gjitha informacionet mbi procesin e votimit, orarin dhe dokumentet e nevojshme për të votuar në përfaqësitë diplomatike.   📅 Data: 8 Shkurt 2025 ⏰ Orari: 07:00 – 19:00 (sipas orës lokale)   ✅ Kush ka të drejtë të votojë? ✔️ Vetëm personat e regjistruar me sukses për votim në përfaqësitë diplomatike.   ✅ Çfarë duhet të keni me vete? ✔️ Letërnjoftim të Kosovës ✔️ Pasaportë të vlefshme ✔️ Leje të vozitjes (e lëshuar nga Republika e Kosovës)   ✅ Si të votoni? 🔹 Shkoni në konsullatën ku jeni regjistruar 🔹 Verifikoni identitetin me dokument të vlefshëm 🔹 Merrni fletën e votimit dhe votoni në mënyrë të fshehtë 🔹 Vendoseni fletën e votimit në kutinë përkatëse   📢 Votimi është një e drejtë dhe përgjegjësi! Sigurohuni që të votoni në kohën e duhur!   Adresarin e përfaqësive diplomatike – sapo të klikoni, do t'ju dërgojë direkt në Google Maps - e gjeni këtu.  

Germin ka analizuar programet zgjedhore të partive kryesore në Kosovë për të vlerësuar përfshirjen e diasporës në politikat e tyre. Kjo analizë përqendrohet në disa fusha kryesore, përfshirë pjesëmarrjen e diasporës në hartimin e programeve, rolin ekonomik të diasporës, promovimin e kulturës dhe gjuhës shqipe, përfshirjen në politikën e jashtme, ofrimin e shërbimeve institucionale, si dhe nxitjen e kthimit të profesionistëve nga diaspora. Rezultatet tregojnë qasje të ndryshme të partive në raport me diasporën, nga masa konkrete për investime dhe shërbime institucionale deri te mungesa e përfshirjes së qartë në disa aspekte kyçe. Kjo analizë synon të ndihmojë në kuptimin e angazhimit politik ndaj diasporës dhe të nxisë një debat më të gjerë mbi rolin e saj në zhvillimin e Kosovës.    Programi i Lëvizjes Vetëvendosje për diasporën fokusohet në fuqizimin e pjesëmarrjes së mërgatës në zhvillimin e Kosovës. Një nga masat kryesore është krijimi i "Dritares për Investime të Diasporës", e cila synon të mbështesë investitorët nga diaspora me projekte deri në 100 milionë euro. Po ashtu, Vetëvendosje synon integrimin e Kosovës në sistemin SEPA për të lehtësuar transferet financiare, duke eliminuar tarifat e larta dhe duke kursyer miliona euro nga remitancat. Një tjetër prioritet është ruajtja e gjuhës shqipe për fëmijët e diasporës, përmes mësimit të strukturuar në bashkëpunim me Shqipërinë, duke synuar ofrimin e tij në të gjitha vendet me komunitete shqiptare.    Programi i Partisë Demokratike të Kosovës (PDK) për diasporën synon forcimin e lidhjeve dhe mundësive të bashkëpunimit ekonomik e shkëmbimeve kulturore. Një nga prioritetet kryesore është përmirësimi i shërbimeve konsullore përmes zgjerimit të tyre dhe përdorimit të teknologjisë për të thjeshtuar procedurat burokratike. Po ashtu, programi parashikon përfaqësimin e diasporës në institucionet e Kosovës, duke propozuar vende të garantuara në Kuvend dhe Qeveri. Një tjetër iniciativë është krijimi i regjistrave të diasporës për të kategorizuar profesionistët dhe për t’i lidhur me projekte zhvillimore. Për ruajtjen e identitetit kombëtar, PDK synon hapjen e qendrave kulturore dhe mbështetjen e mësimit të gjuhës shqipe për fëmijët e diasporës. Një aspekt i rëndësishëm është angazhimi i diasporës në lobimin ndërkombëtar, duke e konsideruar atë një aktor kyç në promovimin e njohjes së Kosovës dhe tërheqjen e investimeve. Për më tepër, programi parasheh nxitjen e kthimit të profesionistëve përmes krijimit të programeve që lehtësojnë integrimin e tyre në tregun e punës në Kosovë. Në përgjithësi, përqendrimi kryesor i PDK-së është fuqizimi i marrëdhënieve me diasporën, duke vënë theksin në investime, shërbime konsullore dhe përfaqësim në institucionet e vendit.   Programi i Lidhjes Demokratike të Kosovës (LDK) për diasporën synon të forcojë lidhjet dhe bashkëpunimin përmes iniciativave në transport, ekonomi, arsim dhe kulturë. Një nga propozimet kryesore është krijimi i një Aviokompanie Kombëtare për të lehtësuar lidhjet ajrore mes Kosovës dhe vendeve me diasporë të madhe shqiptare. LDK vlerëson rolin ekonomik të diasporës dhe potencialin e saj për të tërhequr investime e stimuluar turizmin. Po ashtu, programi parasheh krijimin e programeve për shkëmbimin e njohurive dhe mentorimin nga profesionistë të diasporës, duke e konsideruar transferimin e njohurive si një element kyç për zhvillimin e Kosovës. Në aspektin kulturor dhe politik, diaspora shihet si një faktor i rëndësishëm për ruajtjen dhe promovimin e kulturës kosovare si dhe për lobimin ndërkombëtar. Për të mbështetur kthimin dhe integrimin e diasporës, LDK propozon politika që lehtësojnë këtë proces dhe krijojnë mundësi për përfshirjen e saj në ekonominë vendase. Një tjetër iniciativë është themelimi i "Unionit të Bizneseve të Diasporës" për të forcuar bashkëpunimin mes bizneseve të diasporës dhe atyre lokale. Për më tepër, programi synon forcimin e bashkëpunimit me shoqatat dhe rrjetet e diasporës për ruajtjen e identitetit dhe angazhimin e rinisë. Në përgjithësi, fokusi i LDK-së është në zhvillimin ekonomik dhe arsimor, përfshirjen e diasporës në lobimin ndërkombëtar dhe krijimin e mundësive për investime e bashkëpunime kulturore e ekonomike.   Programi i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës (AAK) për diasporën synon të krijojë një qasje strategjike për angazhimin e saj në zhvillimin ekonomik dhe promovimin ndërkombëtar të Kosovës. Një nga prioritetet kryesore është investimi në potencialin ekonomik dhe turistik të vendit për të tërhequr investime nga diaspora, duke përgatitur një evidencë të detajuar mbi këto mundësi. Në këtë kuadër, AAK parashikon një plan veprimi për "Nation Branding", i cili do të përfshijë strategji të komunikimit për promovimin e turizmit, si dhe diplomacinë ekonomike dhe publike. Në aspektin arsimor, rregullimi dhe përmirësimi i arsimit plotësues në diasporë konsiderohet prioritet në politikat e partisë, për të siguruar ruajtjen e gjuhës dhe identitetit kulturor. Strategjia për parandalimin e emigrimit dhe mbështetjen e diasporës përfshin masa për kontrollin e emigrimit dhe subvencionimin e projekteve ekonomike të diasporës, duke synuar krijimin e kushteve më të favorshme për investime. Në këtë drejtim, AAK propozon gjithashtu një pako të veçantë për të nxitur investimet nga diaspora. Në përgjithësi, fokusi i AAK-së është ndërtimi i një qasjeje strategjike për përfshirjen e diasporës në zhvillimin e Kosovës, fuqizimi i diplomacisë ekonomike dhe lehtësimi i investimeve nga bashkatdhetarët.   Analiza e programeve zgjedhore të partive kryesore në Kosovë tregon qasje të ndryshme ndaj diasporës, por edhe pika të përbashkëta që e njohin rolin e saj kyç në zhvillimin e vendit. Partitë kanë përfshirë në programet e tyre masa që variojnë nga nxitja e investimeve dhe përmirësimi i shërbimeve konsullore, deri te promovimi i kulturës dhe përfaqësimi politik i diasporës.   Disa parti, si Lëvizja Vetëvendosje dhe AAK, fokusohen në politika konkrete për investime dhe diplomaci ekonomike, ndërsa PDK dhe LDK theksojnë fuqizimin e lidhjeve institucionale dhe përfaqësimin politik të diasporës. Në përgjithësi, mbështetja për ruajtjen e gjuhës shqipe dhe kulturës është një prioritet i përbashkët për të gjitha partitë.   Megjithatë, mbetet e paqartë se si dhe në çfarë mase do të realizohen këto premtime në praktikë. Prandaj, është e rëndësishme që diaspora të mbetet aktive në mbikëqyrjen dhe angazhimin e saj me institucionet e Kosovës, duke siguruar që zëri i saj të përkthehet në politika të prekshme dhe të zbatueshme. Tabela krahasuese e programeve Kjo analize u realizua me mbështetjen e projektit rajonal “SMART Balkans – Shoqëria Civile për Vlera të Përbashkët në Ballkanin Perëndimor” të zbatuar nga Qendra për Promovimin Shoqërisë Civile (CPCD) në bashkëpunim me Institutin për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM), dhe Qendra për Kërkim dhe Politikëbërje (CRPM) dhe i mbështetur financiarisht nga Ministria e Punëve të Jashtme të Norvegjisë (NMFA). Përmbajtja e këtij artikulli është përgjegjësi vetëm e autorëve dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Ministrisë së Punëve të Jashtme Norvegjeze  (NMFA).