Diaspora Briefings
Ambasadorët jo-zyrtar
Date: 24/06/2023
0 Views

DIASPORA PËRFAQËSON FUQINË E BUTË TË SHQIPTARËVE

Shqiptarët më të suksesshëm, ose ata që janë më të njohur në mbarë botën, e kanë zhvilluar karrierën e tyre jashtë vendlindjes. Nga arkitekti Karl Gega, te kritikët dhe diplomati Faik Konica, aktori Aleksandër Moisiu, shkrimtari Ismail Kadare, sopranoja Inva Mula, aktorja Eliza Dushku, deri te artistët më bashkëkohorë si Rita Ora dhe Dua Lipa, të gjithë këta figura kanë dëshmuar se shqiptarët kanë dhënë më shumë për botën jashtë vendit të tyre të origjinës sesa brenda tij.

Kontributi i bashkatdhetarëve tanë që jetojnë jashtë vendit ka ndikuar gjithashtu në kushte të shqiptarëve në atdhe. Lëvizja “Vatra” – e njohur gjithashtu si Federata Pan-Shqiptare që mobilizoi shqiptarët në SHBA nën udhëheqjen e Fan Nolit dhe Faik Konicës – ndikoi në Presidentin e SHBA, Woodrow Wilson, që të mbështeste pavarësinë e Shqipërisë dhe mundësoi që shqiptarët të kishin një zë në Konferencën e Paqes në Paris (1919).

Diaspora gjithashtu dha një kontribut të çmuar në përpjekjet për çlirimin e Kosovës dhe zgjidhjen e konfliktit në Maqedoni dhe Luginën e Preshevës, përmes ndihmës financiare, lobimit dhe ngritjes së ndërgjegjësimit në opinionin ndërkombëtar, por edhe përmes angazhimit të drejtpërdrejtë në luftë dhe përpjekjeve për mbrojtjen e civilëve.

Shqiptarët që lanë atdhenë për arsye të ndryshme (shpesh kundër vullnetit të tyre) u etiketuan si emigrantë, refugjatë dhe kërkues azili në vendet ku ikën. Shumë prej tyre, pavarësisht arsyeve për të ikur, e ruajtën lidhjen me vendin e origjinës. Ky fakt, domethënë angazhimi i tyre me atdhenë, i bën ata anëtarë të diasporës dhe jo thjesht emigrantë.

 

DALLIMI NË MES TË ANËTARIT TË DIASPORËS DHE EMIGRANTIT ËSHTË (MOS)ANGAZHIMI ME SHTETIN E ORIGJNËS DHE MBANJA E LIDHJEVE ME TË. Sipas përkufizimit të Gerard-François Dumont, ata përbëjnë “një komunitet individësh që jetojnë së bashku në të njëjtën territor dhe që kanë të përbashkët bindjen ose besimin se ata ose familjet e tyre u përkasin një territori tjetër, me të cilin mbajnë lidhje të rregullta.”

Dallimi mes anëtarit të diasporës dhe emigrantit është (mos)angazhimi me shtetin e origjinës dhe mbajtja e lidhjeve me të. Ky çështje, përkufizimi i diasporës, është shumë e rëndësishme të theksohet përpara se të flasim për ta si grup shoqëror. Natyrisht, nocioni i diasporës nuk përfshin të gjithë shqiptarët që jetojnë në pjesë të ndryshme të botës, të paktën jo ata që nuk mbajnë lidhje me vendin e origjinës ose nuk kanë një ndjenjë përkatësie ndaj tij.

Termi diasporë po përdoret gjithnjë e më shumë. Ai përdoret për të përshkruar emigrantët dhe pasardhësit e tyre si aktorë dhe agjentë të zhvillimit. Kjo u jep atyre një rol politik, shoqëror dhe ekonomik.

Shqiptarët kanë një avantazh krahasues në lidhje me kombet e tjera. Përveç se kanë një diasporë me potencial të madh, ata gjithashtu kanë lidhje të forta ndërmjet anëtarëve të diasporës dhe atdheut. Megjithatë, përkundër historisë së saj pozitive, diaspora shqiptare nuk ka arritur të ndikojë në zhvillimin e shtetit të origjinës në një masë të madhe.

 

Potencial i papërdorur

Kërkesat dhe potenciali i diasporës janë thellësisht të pasugjeruar nga angazhimi i shtetit për t’i shfrytëzuar ato. Edhe pse Kosova ka institucionalizuar veprime për diasporën, ende i mungon një vizion i qartë për kanalisimin e potencialit të diasporës për zhvillimin e shtetit.

Edhe pse remitancat e diasporës vlerësohen të përbëjnë një total prej mbi 700 milionë eurosh, një shifër e barabartë me 16 për qind të PBB-së së Kosovës ose rreth 30 për qind të buxhetit të saj vjetor, shumica e parave shpenzohen për konsum dhe nuk përkthehen në përpjekje që zhvillojnë sektorë kyçë, siç janë ekonomia, kujdesi shëndetësor ose sistemi i arsimit.

Ndërkohë, Shqipëria ka filluar vetëm tani të krijojë mekanizma shtetërorë për diasporën, ashtu siç ka bërë edhe Maqedonia. Ndërsa bashkitë shqiptare në Mal të Zi dhe Luginën e Preshevës nuk kanë asnjë lloj mekanizmi institucional për diasporën. Diaspora nuk është fajtor për këtë. Ky është më shumë një rezultat i mungesës së vizionit dhe organizatës shtetërore në këto shtete.

Platforma Diaspora Flet ka dokumentuar mbi 200 organizata dhe mbi 300 aktivitete dhe ngjarje të zhvilluara në mënyrë vullnetarizmi. Kjo tregon jo vetëm potencialin dhe kompleksitetin e diasporës, por gjithashtu mungesën e lidhjeve ndërmjet shtetit të origjinës dhe këtij potenciali.

Në një konferencë me të njëjtin emër, Diaspora Flet, e mbajtur në Prishtinë mes 17-20 maj të këtij viti, u provua edhe një herë se diaspora nuk ofron vetëm remitanca financiare, por gjithashtu kapacitet intelektual, biznes, shkencor dhe politik.

Duke folur në konferencë, Kingsley Aikins, themelues i Diaspora Matters në Irlandë, një prej organizatave më të mëdha të diasporës në botë, përmendi terma të krijuar nga politologu amerikan Joseph S. Nye, duke theksuar se diaspora është fuqia e butë e një kombi ose shteti.

Çdo diasporë përbëhet nga vlera politike dhe intelektuale, rrjete biznesi dhe organizata të kulturës, sporteve dhe shkencës. Të gjitha këto përbëjnë faktorë të fuqishëm në politikë, ekonomi dhe sektorë të tjerë. Shtetet anembanë botës po i përdorin ato gjithnjë e më shumë në interesin e tyre.

Përkundër potencialit të saj të madh, marrëdhënia mes diasporës shqiptare dhe atdheut të saj lë për të dëshiruar se çfarë mund të kishte qenë. Diaspora shqiptare ende nuk ka arritur të realizojë të drejtat e saj politike, të zgjedhë dhe të zgjidhet në mënyrë të barabartë. Qytetarët e Kosovës që jetojnë jashtë kanë të drejtë të votojnë, por për shkak të procesit të vështirë, shumica prej tyre nuk arrijnë ta realizojnë këtë të drejtë. Nga ana tjetër, qytetarët e Shqipërisë që jetojnë jashtë nuk kanë të drejtë të votojnë.

Diaspora e Kosovës ende pret në radhë për të paguar një taksë sigurimi që konsiderohet nga shumë si një shpërblim. Në shumë shtete, gjenerata e tretë ose e katërt nuk ofrohet mundësia për të mësuar gjuhën dhe kulturën shqiptare. Kjo përbën një rrezik të madh, pasi mund të çojë në humbjen e ndjenjës së përkatësisë dhe identitetit kulturor — një nga elementët kyçë të të qenit anëtar i diasporës shqiptare.

Në konferencën Diaspora Flet, anëtarët e diasporës ngritën shqetësime lidhur me mungesën e literaturës dhe shkollave që ofrojnë mësime në gjuhën shqipe në vendet ku jetojnë. Ata ankoheshin për mungesën e mbështetjes nga vendi i origjinës për këto çështje.

Për më tepër, diaspora shqiptare përballet me shumë vështirësi në përpjekjet e saj për remitanca shoqërore, ndarjen e ideve ose realizimin e projekteve në vendet e origjinës.

Organizatat e diasporës në shtetet e tjera, edhe pse shumë në numër, janë më shumë kaotike sesa të harmonizuara. Ndërsa organizatat në vendet e origjinës ndodhin vetëm gjatë sezonit turistik dhe janë më shumë festime – koncerte pa vlera artistike, të titulluara “Mirësevini shokë”.

Komunikimi me institucionet nga vendet e origjinës është gjithashtu jashtëzakonisht i vështirë; madje edhe në raste kur anëtarët e diasporës duan të investojnë në atdhenë e tyre, ata përballen me dhjetëra (nëse jo qindra) procedura burokratike.

Fakti që konferenca e parë për diasporën u organizua nga Germin, një organizatë të shoqërisë civile që punon për angazhimin e diasporës, dhe jo nga institucionet shtetërore, tregon nivelin e interesit që shtetet e origjinës kanë për angazhimin e grupit të tyre më të madh shoqëror.

 

Angazhimi – rruga përpara

Shqipëria, Kosova, Maqedonia dhe bashkitë shqiptare në Mal të Zi dhe Serbi, duhet të koordinojnë dhe të hapin dyer për diasporën shqiptare. Nuk duhet të presim që potenciali i diasporës të shfaqet vetëm në formën e remitancave financiare që shpenzohen për konsum. Ai duhet të shfaqet gjithashtu në remitanca shoqërore, në shkëmbimin e ideve dhe mallrave. Potenciali i diasporës është ndihma që mund të ofrojnë profesionistët e saj. Ne mund t’i përfshijmë ata madje edhe në pozita vendimmarrëse në institucionet shtetërore.

Përmes ndikimit të saj politik dhe kulturor në shtetet e qëndrimit, diaspora ka një dimension diplomatik, një dimension që duhet mbështetur dhe shfrytëzuar. Në konferencën Diaspora Flet, Mark Cosmo, lider i Shoqatës Albanian American “Besa” (Boston, SHBA), përmendi idenë e krijimit të një Këshilli Kombëtar të Diasporës.

Ky këshill, i përbërë nga anëtarë të diasporës nga mbarë bota, do të adresonte të gjitha problemet lidhur me diasporën dhe zhvillimin e shteteve të origjinës, dhe do të shndërrohej në një trup të fuqishëm të kulturës dhe vlerave shqiptare. Si grupi më i madh shoqëror shqiptar, diaspora duhet të shndërrohet në një katalizator zhvillimi.

Më shumë se kurrë, tre ministrat shqiptarë të diasporës në tre shtete të ndryshme kanë mundësinë të angazhojnë potencialin e diasporës dhe të ndërtojnë ura ndërinstitucionale komunikimi, në mënyrë që strukturat shtetërore të ndërtojnë lidhje me anëtarët e diasporës, pavarësisht se kush është në pushtet.

Siç tha Kingsley Aikins në konferencën 4-ditore të mbajtur në Prishtinë, “diaspora është fuqia e butë e një kombi”. Shqipëtarët në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Mal të Zi dhe Luginën e Preshevës duhet ta njohin dhe ta shfrytëzojnë këtë “armë” të fuqishme që kanë.

Organizimi Rinor dhe Studentor në Diasporë
Organizimi dhe rrjetëzimi i të rinjve dhe studentëve shqiptarë në diasporë ka qenë dhe mbetet zanafilla e organizimit komunitar në mërgatë dhe burimi i aktivizimit për vendin e origjinës. Të rinjtë dhe studentët në diasporë luajnë një rol të rëndësishëm në raportet mes gjeneratave në diasporë dhe lidhjet me organizatat e institucionet e vendit amë. Pavarësisht këtij potenciali të madh, aktualisht, një sërë sfidash strukturore, sociale dhe politike kufizojnë organizimin rinor dhe studentor në diasporë. Mungesa e koordinimit dhe mbështetjes institucionale, problemet e komunikimit si dhe barrierat "hapësirë-kohë" e bëjnë të vështirë për të rinjtë të bashkëpunojnë dhe të ndërtojnë rrjete të qëndrueshme. Kjo kufizon ndikimin që ata mund të kenë në komunitet dhe në raport me vendin e origjinës.     Sfidat Aktuale    Të rinjtë dhe studentët shqiptarë në diasporë përballen me një sërë sfidash që pengojnë organizimin e tyre të qëndrueshëm dhe rrjetëzimin efektiv. Një nga problemet më të dukshme është mungesa e strukturave të qëndrueshme në zonat ku nuk ka pasur traditë të organizimit komunitar. Ndonëse ekzistojnë lidhje ndërpersonale dhe studentët shpesh mbajnë kontakte mes tyre, mungesa e një entiteti apo platforme të përbashkët e bën të vështirë koordinimin e aktiviteteve dhe projekteve. Përpjekjet individuale mbeten shpesh të fragmentuara dhe nuk arrijnë të kenë ndikimin e pritur në komunitet apo në lidhjen me vendin e origjinës. Në disa raste, edhe aty ku ka shoqata dhe organizata komunitare, struktura e tyre shpesh është e dobët, dhe mungesa e përkrahjes institucionale dhe financiare përkeqëson situatën.   Në disa vende, si Zvicra, përfaqësitë diplomatike të Shqipërisë, Kosovës dhe Maqedonisë së Veriut kanë luajtur një rol të rëndësishëm në mbështetjen e komuniteteve studentore. Por në vende të tjera, përfaqësitë e mërgatës janë raportuar se shpesh nuk kanë të drejtë të marrin pjesë në aktivitete publike, duke lënë organizatat pa një partner të besueshëm institucional. Për më tepër, mungesa e mbështetjes financiare nga ndërmarrësit shqiptarë dhe individët, si dhe nga vetë institucionet shtetërore, ka krijuar boshllëqe të mëdha në financimin e projekteve dhe aktiviteteve që do të mund të ndihmonin komunitetin. Kjo situatë shfaqet edhe në rastin e shkollave shqipe në diasporë, të cilat shpesh operojnë me burime të kufizuara.   Një tjetër sfidë e rëndësishme është ndikimi i politikës në shoqatat dhe organizatat studentore jashtë vendit. Përfshirja e partive politike nga Kosova dhe Shqipëria ka krijuar një ambient polarizues dhe të fragmentuar, ku shpesh shfaqen ndarje të forta që pengojnë aktivitetet e përbashkëta. Shoqata të ndryshme janë kthyer në arenë mbështetjeje për parti politike, duke larguar të rinjtë që dëshirojnë të kontribuojnë në mënyrë të pavarur. Një shembull është shoqata në Gjenevë, ku anëtarët e saj ishin të lidhur ngushtë me një parti politike. Kjo shoqatë jo vetëm që hoqi përkohësisht termat "apolitik" dhe "apartiak" nga statutet e saj, por edhe vazhdoi të përdorë platformat sociale të organizatës për aktivitete politike, edhe pas largimit të anëtarëve të saj. Situata të ngjashme janë raportuar edhe në Lozanë dhe në federatën e studentëve shqiptarë në Zvicër, ku përçarjet politike kanë penguar bashkëpunimin dhe kanë krijuar një ambient të pasigurt për organizata që synojnë të ruajnë një qëndrim të pavarur dhe të përbashkët.   Përveç kësaj, ndarjet mes shqiptarëve nga trevat e ndryshme të kombit përbëjnë një tjetër sfidë. Shqiptarët nga Maqedonia e Veriut, Lugina e Preshevës, Mali i Zi dhe Çamëria shpesh ndihen të lënë pas dore nga shqiptarët e Shqipërisë dhe Kosovës. Kjo ndjenjë përjashtimi vjen si pasojë e mungesës së përfshirjes së tyre në aktivitetet e organizatave apo ndonjë mbështetje institucionale që i adreson drejtpërdrejt. Kjo sfidë nënvizon nevojën për një qasje më gjithëpërfshirëse nga të gjitha palët për të siguruar që çdo shqiptar, pavarësisht prejardhjes rajonale, të ndihet pjesë e një kombësie të përbashkët dhe të barabartë.     Krijimi i një platforme të përbashkët    Roli i teknologjisë është një temë shumë e rëndësishme për diasporën. Një numër i madh studentësh shqiptarë janë të orientuar drejt informatikës (programim, inxhinieri, etj.), dhe është në interes kombëtar që aftësitë e tyre të përdoren si zgjidhje për sfidat tona. Teknologjia mund të ndihmojë në kapërcimin e barrierave gjeografike dhe kohore. Përdorimi i platformave digjitale dhe aplikacioneve mobile mund të lehtësojë bashkëpunimin midis studentëve shqiptarë në vende të ndryshme të botës.   Një shembull i shkëlqyer i organizatave që kanë krijuar platforma virtuale për të mbështetur studentët në mbarë botën janë “NAYORA” - Asambleja Kombëtare e Organizatave Rinore të Republikës së Azerbajxhanit dhe Shoqata Botërore e Rinisë Lituaneze "Pasaulio". Përmes këtyre platformave, këto organizata kanë ndërtuar ura komunikimi dhe bashkëpunimi, duke ofruar burime edukative dhe mbështetje për të rinjtë, pavarësisht se ku ndodhen. Këto iniciativa kanë ndihmuar në forcimin e lidhjeve mes studentëve dhe kanë promovuar qasjen e barabartë në mundësitë arsimore globale. Por jo vetëm, edhe organizatat shqipatare kanë përdorur platforma virtuale gjatë pandemisë për aktivitete kombëtare dhe kulturore, duke bashkuar shqiptarët në një mjedis virtual. Megjithatë, teknologjia nuk është një zgjidhje e vetme. Mungesa e një platforme të përbashkët për të gjithë studentët shqiptarë në diasporë mbetet një pengesë kryesore. Një aplikacion mobil i dedikuar për rrjetëzim dhe koordinim do të ishte tepër i dobishëm për të bashkuar rininë shqiptare në botë.     Rekomandimet    Për të adresuar sfidat e organizimit rinor dhe studentor në diasporë, paraqiten disa rekomandime konkrete që mund të kontribuojnë në forcimin e rrjetëzimit, bashkëpunimit dhe ndikimit pozitiv të të rinjve dhe studentëve shqiptarë në diasporë:     1. Krijimi i një platforme të unifikuar për të rinjtë dhe studentët shqiptarë në diasporë: Një nga sfidat kryesore të identifikuara është mungesa e një strukture të qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse që të unifikojë përpjekjet e të rinjve. Për këtë arsye, është jetike krijimi i një platforme të unifikuar që do të shërbejë si forum për të gjitha shoqatat dhe organizatat studentore shqiptare. Kjo platformë duhet të:   ● Mundësojë ndarjen e përvojave dhe burimeve.   ● Krijojë hapësira për zhvillimin e projekteve të përbashkëta dhe aktivitetet që forcojnë lidhjet akademike, sociale dhe kulturore.   ● Të takohën me njëri tjetrin (edhe kur bëjnë turizem në një qytet)   Këtu kemi disa shembuj të formatëve teknologjike për bashkimin e mërgatës:       Zhvillimi i një aplikacioni mobil dhe platforme digjitale për rrjetëzimin e diasporës rinore shqiptare: Për të adresuar barrierat gjeografike dhe kohore, një aplikacion mobil mund të shërbejë si një zgjidhje efektive për të bashkuar të rinjtë shqiptarë në një hapësirë të përbashkët. Ky aplikacion duhet të ofrojë :   ● Regjistrim të lehtë për studentët dhe të rinjtë shqiptarë në të gjithë botën.   ● Hapësira për ngjarje virtuale, diskutime tematike dhe ndarje përvojash.   ● Mundësi për rrjetëzim profesional, akademik dhe social.   ● Përfshirjen e veçorive që lejojnë bashkëpunimin në projekte të përbashkëta, ndarjen e burimeve dhe krijimin e lidhjeve të forta me vendet e origjinës.     2. Ruajtja e pavarësisë së organizatave rinore nga ndikimet politike : Një nga problemet më të mëdha të identifikuara është ndërhyrja e partive politike, që ka çuar në polarizimin e shoqatave dhe dobësimin e bashkëpunimit midis të rinjve. Për të parandaluar këtë, rekomandohet që:   ● Statutet e organizatave studentore të theksojnë qartë apolitizmin dhe të ndalojnë ndërhyrjet politike.   ● Të krijohen mekanizma mbikëqyrës nga organizatat mëmë për të garantuar pavarësinë e shoqatave dhe organizatave të reja.   ● Institucionet shtetërore dhe diplomatike të ofrojnë mbështetje, por të mbajnë një qëndrim neutral politik në raport me këto organizata.     3. Rritja e përfshirjes së shqiptarëve nga të gjitha trevat (Shqipëria, Kosova, Maqedonia e Veriut, Lugina, Mali i Zi dhe Çamëria) : Për të adresuar ndarjet dhe ndjesitë e përjashtimit midis shqiptarëve nga treva të ndryshme, është e domosdoshme që organizatat të jenë gjithëpërfshirëse. Kjo mund të arrihet duke:   ● Krijuar rregulla të brendshme që promovojnë diversitetin dhe përfshirjen.   ● Ofruar hapësira të barabarta për të gjithë shqiptarët, pavarësisht origjinës rajonale.   ● Ndërmarrë iniciativa të veçanta për të inkurajuar pjesëmarrjen e shqiptarëve nga Maqedonia e Veriut, Mali i Zi dhe Çamëria në aktivitetet kombëtare dhe ndërkombëtare.     4. Nxitja e lidhjeve akademike përmes programeve ndërkombëtare si Erasmus+ : Programet ndërkombëtare si Erasmus+ mund të luajnë një rol kyç në forcimin e lidhjeve mes studentëve shqiptarë në diasporë dhe institucioneve të vendeve amë. Për këtë:   ● Shqipëria dhe Kosova duhet të intensifikojnë përpjekjet për të përfshirë më shumë studentë shqiptarë në këto programe.   ● Shoqatat studentore në diasporë mund të krijojnë partneritete me universitetet vendase për të promovuar mundësitë e shkëmbimeve akademike.     5. Draftimi i një manuali për organizatat e reja : Hapja e organizatave të reja shpesh has në sfida të shumta. Për të lehtësuar këtë proces, mund të krijohet një manual ose udhëzues që përmban: ● Rekomandime për strukturimin dhe menaxhimin e shoqatave.   ● Udhëzime për qasjen ndaj mbështetjes financiare dhe burimeve.   ● Propozime për mënyrat e bashkëpunimit midis shoqatave ekzistuese dhe të rejave.     6. Ngritja e vetëdijes kombëtare për të rinjtë në diasporë : Për të shmangur ndarjet dhe ndjenjën e "menjëanësimit", është thelbësore që çdo organizatë, institucion dhe individ të punojë për të promovuar një ndjenjë përkatësie kombëtare. Aktivitetet dhe projektet duhet të theksojnë vlerat dhe traditat e përbashkëta, duke inkurajuar një bashkim më të madh midis shqiptarëve.     Këto rekomandime ofrojnë një qasje të plotë për të trajtuar sfidat dhe për të shfrytëzuar potencialin e jashtëzakonshëm të të rinjve shqiptarë në diasporë. Përmes bashkëpunimit, organizimit dhe mbështetjes së qëndrueshme, këto iniciativa mund të kenë një ndikim të fortë dhe afatgjatë në zhvillimin e komunitetit shqiptar brenda dhe jashtë vendit.     Për të adresuar sfidat e organizimit dhe rrjetëzimit të të rinjve shqiptarë në diasporë, është e domosdoshme një qasje më e mirëkoordinuar dhe mbështetje institucionale. Teknologjia mund të luajë një rol të rëndësishëm, por organizimi i qëndrueshëm arrihet përmes një platforme të unifikuar dhe një mbështetjeje të vazhdueshme nga institucionet shtetërore.     Bashkëautorët:   Arbër Gashi, Përfaqësues i Shoqatë "Shoqëria e Re, Zvicër. Andi Zhaveli, President i Organizatës Studentore Shqiptare - Vlera, Belgjikë.     Ky artikull u realizua me mbështetjen e projektit rajonal “SMART Balkans – Shoqëria Civile për Vlera të Përbashkët në Ballkanin Perëndimor” të zbatuar nga Qendra për Promovimin Shoqërisë Civile (CPCD) në bashkëpunim me Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM), dhe Qendra për Kërkim dhe Politikëbërje (CRPM) dhe i mbështetur financiarisht nga Ministria e Punëve të Jashtme të Norvegjisë (NMFA). Përmbajtja e këtij artikulli është përgjegjësi vetëm e autorëve dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Ministrisë së Punëve të Jashtme Norvegjeze (NMFA).   Final_Organizimi-Rinor-dhe-Studentor-ne-Diaspore-2Shkarko Artikullin këtu
Date: 24/11/2024
0 Views
Ambasadorët jo-zyrtar
DIASPORA PËRFAQËSON FUQINË E BUTË TË SHQIPTARËVE Shqiptarët më të suksesshëm, ose ata që janë më të njohur në mbarë botën, e kanë zhvilluar karrierën e tyre jashtë vendlindjes. Nga arkitekti Karl Gega, te kritikët dhe diplomati Faik Konica, aktori Aleksandër Moisiu, shkrimtari Ismail Kadare, sopranoja Inva Mula, aktorja Eliza Dushku, deri te artistët më bashkëkohorë si Rita Ora dhe Dua Lipa, të gjithë këta figura kanë dëshmuar se shqiptarët kanë dhënë më shumë për botën jashtë vendit të tyre të origjinës sesa brenda tij. Kontributi i bashkatdhetarëve tanë që jetojnë jashtë vendit ka ndikuar gjithashtu në kushte të shqiptarëve në atdhe. Lëvizja "Vatra" – e njohur gjithashtu si Federata Pan-Shqiptare që mobilizoi shqiptarët në SHBA nën udhëheqjen e Fan Nolit dhe Faik Konicës – ndikoi në Presidentin e SHBA, Woodrow Wilson, që të mbështeste pavarësinë e Shqipërisë dhe mundësoi që shqiptarët të kishin një zë në Konferencën e Paqes në Paris (1919). Diaspora gjithashtu dha një kontribut të çmuar në përpjekjet për çlirimin e Kosovës dhe zgjidhjen e konfliktit në Maqedoni dhe Luginën e Preshevës, përmes ndihmës financiare, lobimit dhe ngritjes së ndërgjegjësimit në opinionin ndërkombëtar, por edhe përmes angazhimit të drejtpërdrejtë në luftë dhe përpjekjeve për mbrojtjen e civilëve. Shqiptarët që lanë atdhenë për arsye të ndryshme (shpesh kundër vullnetit të tyre) u etiketuan si emigrantë, refugjatë dhe kërkues azili në vendet ku ikën. Shumë prej tyre, pavarësisht arsyeve për të ikur, e ruajtën lidhjen me vendin e origjinës. Ky fakt, domethënë angazhimi i tyre me atdhenë, i bën ata anëtarë të diasporës dhe jo thjesht emigrantë.   DALLIMI NË MES TË ANËTARIT TË DIASPORËS DHE EMIGRANTIT ËSHTË (MOS)ANGAZHIMI ME SHTETIN E ORIGJNËS DHE MBANJA E LIDHJEVE ME TË. Sipas përkufizimit të Gerard-François Dumont, ata përbëjnë "një komunitet individësh që jetojnë së bashku në të njëjtën territor dhe që kanë të përbashkët bindjen ose besimin se ata ose familjet e tyre u përkasin një territori tjetër, me të cilin mbajnë lidhje të rregullta." Dallimi mes anëtarit të diasporës dhe emigrantit është (mos)angazhimi me shtetin e origjinës dhe mbajtja e lidhjeve me të. Ky çështje, përkufizimi i diasporës, është shumë e rëndësishme të theksohet përpara se të flasim për ta si grup shoqëror. Natyrisht, nocioni i diasporës nuk përfshin të gjithë shqiptarët që jetojnë në pjesë të ndryshme të botës, të paktën jo ata që nuk mbajnë lidhje me vendin e origjinës ose nuk kanë një ndjenjë përkatësie ndaj tij. Termi diasporë po përdoret gjithnjë e më shumë. Ai përdoret për të përshkruar emigrantët dhe pasardhësit e tyre si aktorë dhe agjentë të zhvillimit. Kjo u jep atyre një rol politik, shoqëror dhe ekonomik. Shqiptarët kanë një avantazh krahasues në lidhje me kombet e tjera. Përveç se kanë një diasporë me potencial të madh, ata gjithashtu kanë lidhje të forta ndërmjet anëtarëve të diasporës dhe atdheut. Megjithatë, përkundër historisë së saj pozitive, diaspora shqiptare nuk ka arritur të ndikojë në zhvillimin e shtetit të origjinës në një masë të madhe.   Potencial i papërdorur Kërkesat dhe potenciali i diasporës janë thellësisht të pasugjeruar nga angazhimi i shtetit për t’i shfrytëzuar ato. Edhe pse Kosova ka institucionalizuar veprime për diasporën, ende i mungon një vizion i qartë për kanalisimin e potencialit të diasporës për zhvillimin e shtetit. Edhe pse remitancat e diasporës vlerësohen të përbëjnë një total prej mbi 700 milionë eurosh, një shifër e barabartë me 16 për qind të PBB-së së Kosovës ose rreth 30 për qind të buxhetit të saj vjetor, shumica e parave shpenzohen për konsum dhe nuk përkthehen në përpjekje që zhvillojnë sektorë kyçë, siç janë ekonomia, kujdesi shëndetësor ose sistemi i arsimit. Ndërkohë, Shqipëria ka filluar vetëm tani të krijojë mekanizma shtetërorë për diasporën, ashtu siç ka bërë edhe Maqedonia. Ndërsa bashkitë shqiptare në Mal të Zi dhe Luginën e Preshevës nuk kanë asnjë lloj mekanizmi institucional për diasporën. Diaspora nuk është fajtor për këtë. Ky është më shumë një rezultat i mungesës së vizionit dhe organizatës shtetërore në këto shtete. Platforma Diaspora Flet ka dokumentuar mbi 200 organizata dhe mbi 300 aktivitete dhe ngjarje të zhvilluara në mënyrë vullnetarizmi. Kjo tregon jo vetëm potencialin dhe kompleksitetin e diasporës, por gjithashtu mungesën e lidhjeve ndërmjet shtetit të origjinës dhe këtij potenciali. Në një konferencë me të njëjtin emër, Diaspora Flet, e mbajtur në Prishtinë mes 17-20 maj të këtij viti, u provua edhe një herë se diaspora nuk ofron vetëm remitanca financiare, por gjithashtu kapacitet intelektual, biznes, shkencor dhe politik. Duke folur në konferencë, Kingsley Aikins, themelues i Diaspora Matters në Irlandë, një prej organizatave më të mëdha të diasporës në botë, përmendi terma të krijuar nga politologu amerikan Joseph S. Nye, duke theksuar se diaspora është fuqia e butë e një kombi ose shteti. Çdo diasporë përbëhet nga vlera politike dhe intelektuale, rrjete biznesi dhe organizata të kulturës, sporteve dhe shkencës. Të gjitha këto përbëjnë faktorë të fuqishëm në politikë, ekonomi dhe sektorë të tjerë. Shtetet anembanë botës po i përdorin ato gjithnjë e më shumë në interesin e tyre. Përkundër potencialit të saj të madh, marrëdhënia mes diasporës shqiptare dhe atdheut të saj lë për të dëshiruar se çfarë mund të kishte qenë. Diaspora shqiptare ende nuk ka arritur të realizojë të drejtat e saj politike, të zgjedhë dhe të zgjidhet në mënyrë të barabartë. Qytetarët e Kosovës që jetojnë jashtë kanë të drejtë të votojnë, por për shkak të procesit të vështirë, shumica prej tyre nuk arrijnë ta realizojnë këtë të drejtë. Nga ana tjetër, qytetarët e Shqipërisë që jetojnë jashtë nuk kanë të drejtë të votojnë. Diaspora e Kosovës ende pret në radhë për të paguar një taksë sigurimi që konsiderohet nga shumë si një shpërblim. Në shumë shtete, gjenerata e tretë ose e katërt nuk ofrohet mundësia për të mësuar gjuhën dhe kulturën shqiptare. Kjo përbën një rrezik të madh, pasi mund të çojë në humbjen e ndjenjës së përkatësisë dhe identitetit kulturor — një nga elementët kyçë të të qenit anëtar i diasporës shqiptare. Në konferencën Diaspora Flet, anëtarët e diasporës ngritën shqetësime lidhur me mungesën e literaturës dhe shkollave që ofrojnë mësime në gjuhën shqipe në vendet ku jetojnë. Ata ankoheshin për mungesën e mbështetjes nga vendi i origjinës për këto çështje. Për më tepër, diaspora shqiptare përballet me shumë vështirësi në përpjekjet e saj për remitanca shoqërore, ndarjen e ideve ose realizimin e projekteve në vendet e origjinës. Organizatat e diasporës në shtetet e tjera, edhe pse shumë në numër, janë më shumë kaotike sesa të harmonizuara. Ndërsa organizatat në vendet e origjinës ndodhin vetëm gjatë sezonit turistik dhe janë më shumë festime – koncerte pa vlera artistike, të titulluara "Mirësevini shokë". Komunikimi me institucionet nga vendet e origjinës është gjithashtu jashtëzakonisht i vështirë; madje edhe në raste kur anëtarët e diasporës duan të investojnë në atdhenë e tyre, ata përballen me dhjetëra (nëse jo qindra) procedura burokratike. Fakti që konferenca e parë për diasporën u organizua nga Germin, një organizatë të shoqërisë civile që punon për angazhimin e diasporës, dhe jo nga institucionet shtetërore, tregon nivelin e interesit që shtetet e origjinës kanë për angazhimin e grupit të tyre më të madh shoqëror.   Angazhimi – rruga përpara Shqipëria, Kosova, Maqedonia dhe bashkitë shqiptare në Mal të Zi dhe Serbi, duhet të koordinojnë dhe të hapin dyer për diasporën shqiptare. Nuk duhet të presim që potenciali i diasporës të shfaqet vetëm në formën e remitancave financiare që shpenzohen për konsum. Ai duhet të shfaqet gjithashtu në remitanca shoqërore, në shkëmbimin e ideve dhe mallrave. Potenciali i diasporës është ndihma që mund të ofrojnë profesionistët e saj. Ne mund t'i përfshijmë ata madje edhe në pozita vendimmarrëse në institucionet shtetërore. Përmes ndikimit të saj politik dhe kulturor në shtetet e qëndrimit, diaspora ka një dimension diplomatik, një dimension që duhet mbështetur dhe shfrytëzuar. Në konferencën Diaspora Flet, Mark Cosmo, lider i Shoqatës Albanian American "Besa" (Boston, SHBA), përmendi idenë e krijimit të një Këshilli Kombëtar të Diasporës. Ky këshill, i përbërë nga anëtarë të diasporës nga mbarë bota, do të adresonte të gjitha problemet lidhur me diasporën dhe zhvillimin e shteteve të origjinës, dhe do të shndërrohej në një trup të fuqishëm të kulturës dhe vlerave shqiptare. Si grupi më i madh shoqëror shqiptar, diaspora duhet të shndërrohet në një katalizator zhvillimi. Më shumë se kurrë, tre ministrat shqiptarë të diasporës në tre shtete të ndryshme kanë mundësinë të angazhojnë potencialin e diasporës dhe të ndërtojnë ura ndërinstitucionale komunikimi, në mënyrë që strukturat shtetërore të ndërtojnë lidhje me anëtarët e diasporës, pavarësisht se kush është në pushtet. Siç tha Kingsley Aikins në konferencën 4-ditore të mbajtur në Prishtinë, "diaspora është fuqia e butë e një kombi". Shqipëtarët në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Mal të Zi dhe Luginën e Preshevës duhet ta njohin dhe ta shfrytëzojnë këtë "armë" të fuqishme që kanë.
Date: 24/06/2023
0 Views