Germin ka analizuar programet zgjedhore të partive kryesore në Kosovë për të vlerësuar përfshirjen e diasporës në politikat e tyre. Kjo analizë përqendrohet në disa fusha kryesore, përfshirë pjesëmarrjen e diasporës në hartimin e programeve, rolin ekonomik të diasporës, promovimin e kulturës dhe gjuhës shqipe, përfshirjen në politikën e jashtme, ofrimin e shërbimeve institucionale, si dhe nxitjen e kthimit të profesionistëve nga diaspora. Rezultatet tregojnë qasje të ndryshme të partive në raport me diasporën, nga masa konkrete për investime dhe shërbime institucionale deri te mungesa e përfshirjes së qartë në disa aspekte kyçe. Kjo analizë synon të ndihmojë në kuptimin e angazhimit politik ndaj diasporës dhe të nxisë një debat më të gjerë mbi rolin e saj në zhvillimin e Kosovës.     Programi i Lëvizjes Vetëvendosje për diasporën fokusohet në fuqizimin e pjesëmarrjes së mërgatës në zhvillimin e Kosovës. Një nga masat kryesore është krijimi i "Dritares për Investime të Diasporës", e cila synon të mbështesë investitorët nga diaspora me projekte deri në 100 milionë euro. Po ashtu, Vetëvendosje synon integrimin e Kosovës në sistemin SEPA për të lehtësuar transferet financiare, duke eliminuar tarifat e larta dhe duke kursyer miliona euro nga remitancat. Një tjetër prioritet është ruajtja e gjuhës shqipe për fëmijët e diasporës, përmes mësimit të strukturuar në bashkëpunim me Shqipërinë, duke synuar ofrimin e tij në të gjitha vendet me komunitete shqiptare.    Programi i Partisë Demokratike të Kosovës (PDK) për diasporën synon forcimin e lidhjeve dhe mundësive të bashkëpunimit ekonomik e shkëmbimeve kulturore. Një nga prioritetet kryesore është përmirësimi i shërbimeve konsullore përmes zgjerimit të tyre dhe përdorimit të teknologjisë për të thjeshtuar procedurat burokratike. Po ashtu, programi parashikon përfaqësimin e diasporës në institucionet e Kosovës, duke propozuar vende të garantuara në Kuvend dhe Qeveri. Një tjetër iniciativë është krijimi i regjistrave të diasporës për të kategorizuar profesionistët dhe për t’i lidhur me projekte zhvillimore. Për ruajtjen e identitetit kombëtar, PDK synon hapjen e qendrave kulturore dhe mbështetjen e mësimit të gjuhës shqipe për fëmijët e diasporës. Një aspekt i rëndësishëm është angazhimi i diasporës në lobimin ndërkombëtar, duke e konsideruar atë një aktor kyç në promovimin e njohjes së Kosovës dhe tërheqjen e investimeve. Për më tepër, programi parasheh nxitjen e kthimit të profesionistëve përmes krijimit të programeve që lehtësojnë integrimin e tyre në tregun e punës në Kosovë. Në përgjithësi, përqendrimi kryesor i PDK-së është fuqizimi i marrëdhënieve me diasporën, duke vënë theksin në investime, shërbime konsullore dhe përfaqësim në institucionet e vendit.   Programi i Lidhjes Demokratike të Kosovës (LDK) për diasporën synon të forcojë lidhjet dhe bashkëpunimin përmes iniciativave në transport, ekonomi, arsim dhe kulturë. Një nga propozimet kryesore është krijimi i një Aviokompanie Kombëtare për të lehtësuar lidhjet ajrore mes Kosovës dhe vendeve me diasporë të madhe shqiptare. LDK vlerëson rolin ekonomik të diasporës dhe potencialin e saj për të tërhequr investime e stimuluar turizmin. Po ashtu, programi parasheh krijimin e programeve për shkëmbimin e njohurive dhe mentorimin nga profesionistë të diasporës, duke e konsideruar transferimin e njohurive si një element kyç për zhvillimin e Kosovës. Në aspektin kulturor dhe politik, diaspora shihet si një faktor i rëndësishëm për ruajtjen dhe promovimin e kulturës kosovare si dhe për lobimin ndërkombëtar. Për të mbështetur kthimin dhe integrimin e diasporës, LDK propozon politika që lehtësojnë këtë proces dhe krijojnë mundësi për përfshirjen e saj në ekonominë vendase. Një tjetër iniciativë është themelimi i "Unionit të Bizneseve të Diasporës" për të forcuar bashkëpunimin mes bizneseve të diasporës dhe atyre lokale. Për më tepër, programi synon forcimin e bashkëpunimit me shoqatat dhe rrjetet e diasporës për ruajtjen e identitetit dhe angazhimin e rinisë. Në përgjithësi, fokusi i LDK-së është në zhvillimin ekonomik dhe arsimor, përfshirjen e diasporës në lobimin ndërkombëtar dhe krijimin e mundësive për investime e bashkëpunime kulturore e ekonomike.   Programi i Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës (AAK) për diasporën synon të krijojë një qasje strategjike për angazhimin e saj në zhvillimin ekonomik dhe promovimin ndërkombëtar të Kosovës. Një nga prioritetet kryesore është investimi në potencialin ekonomik dhe turistik të vendit për të tërhequr investime nga diaspora, duke përgatitur një evidencë të detajuar mbi këto mundësi. Në këtë kuadër, AAK parashikon një plan veprimi për "Nation Branding", i cili do të përfshijë strategji të komunikimit për promovimin e turizmit, si dhe diplomacinë ekonomike dhe publike. Në aspektin arsimor, rregullimi dhe përmirësimi i arsimit plotësues në diasporë konsiderohet prioritet në politikat e partisë, për të siguruar ruajtjen e gjuhës dhe identitetit kulturor. Strategjia për parandalimin e emigrimit dhe mbështetjen e diasporës përfshin masa për kontrollin e emigrimit dhe subvencionimin e projekteve ekonomike të diasporës, duke synuar krijimin e kushteve më të favorshme për investime. Në këtë drejtim, AAK propozon gjithashtu një pako të veçantë për të nxitur investimet nga diaspora. Në përgjithësi, fokusi i AAK-së është ndërtimi i një qasjeje strategjike për përfshirjen e diasporës në zhvillimin e Kosovës, fuqizimi i diplomacisë ekonomike dhe lehtësimi i investimeve nga bashkatdhetarët.   Analiza e programeve zgjedhore të partive kryesore në Kosovë tregon qasje të ndryshme ndaj diasporës, por edhe pika të përbashkëta që e njohin rolin e saj kyç në zhvillimin e vendit. Partitë kanë përfshirë në programet e tyre masa që variojnë nga nxitja e investimeve dhe përmirësimi i shërbimeve konsullore, deri te promovimi i kulturës dhe përfaqësimi politik i diasporës.   Disa parti, si Lëvizja Vetëvendosje dhe AAK, fokusohen në politika konkrete për investime dhe diplomaci ekonomike, ndërsa PDK dhe LDK theksojnë fuqizimin e lidhjeve institucionale dhe përfaqësimin politik të diasporës. Në përgjithësi, mbështetja për ruajtjen e gjuhës shqipe dhe kulturës është një prioritet i përbashkët për të gjitha partitë.   Megjithatë, mbetet e paqartë se si dhe në çfarë mase do të realizohen këto premtime në praktikë. Prandaj, është e rëndësishme që diaspora të mbetet aktive në mbikëqyrjen dhe angazhimin e saj me institucionet e Kosovës, duke siguruar që zëri i saj të përkthehet në politika të prekshme dhe të zbatueshme. Tabela krahasuese e programeve Kjo analize u realizua me mbështetjen e projektit rajonal “SMART Balkans – Shoqëria Civile për Vlera të Përbashkët në Ballkanin Perëndimor” të zbatuar nga Qendra për Promovimin Shoqërisë Civile (CPCD) në bashkëpunim me Institutin për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM), dhe Qendra për Kërkim dhe Politikëbërje (CRPM) dhe i mbështetur financiarisht nga Ministria e Punëve të Jashtme të Norvegjisë (NMFA). Përmbajtja e këtij artikulli është përgjegjësi vetëm e autorëve dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Ministrisë së Punëve të Jashtme Norvegjeze  (NMFA).