Një shëtitje virtuale nëpër faqet e rrjeteve sociale ku paraqiten shoqatat shqiptare nga diaspora, në prag të një feste kombëtare, shtetërore ose fetare, na ofron një pasqyrë të qartë të aktiviteteve të tyre.
Krijohet përshtypja se shumë organizata në Stokholm, Bazel, Ankarë, Toronto, Baden-Baden, Zagreb dhe vende të tjera ku jeton diaspora shqiptare sot, ndjekin më shumë a më pak të njëjtin moto: sa më e madhe flamuri kombëtar, aq më e vlefshme organizata. Skena zakonisht i takon dikujt nga skena popullore shqiptare dhe organizata në fund ofron shumë, por të paktën diçka shqiptare. Unë mund të vlerësoj më afër organizatat në Gjermani, vendi ku jetoj, dhe arrij në përfundimin se shumica e këtyre organizatave nuk dallojnë shumë nga ato të 30 viteve të para.
Diaspora ka ndryshuar shumë gjatë tre dekadave të fundit, saqë dyshoj se organizatat e tilla janë adresa kulturore e shumicës së bashkëkombësve tanë. Nuk dua të kritikoj ekzistencën e tyre ose pse dhe sa shpesh organizohen këto aktivitete, por mendoj se ka ardhur koha të rishikohet seriozisht përmbajtja e programeve të tyre. Një brez i ri i të rinjve që kanë ardhur në moshë të vogël ose janë lindur në diasporë, duhet të ketë mundësinë të njihet me kulturën autentike shqiptare. Në shtëpitë ku jetojnë këta të rinj, ndoshta nuk kanë mundësi të njihen me kulturën tonë për arsye të ndryshme, prandaj shoqatat mbeten ato që duhet të marrin përsipër këtë detyrë. Kur dikush vendos të themelojë një shoqatë dhe ta quajë “kulturore-shqiptare”, mendoj se duhet të fokusohet në ofrimin e aktiviteteve kulturore autentike. Ndoshta nuk ka një përgjigje të vetme për pyetjen “çfarë është kultura e vërtetë?” Nuk do të thotë që secili duhet të ofrojë opera, shfaqje teatrore apo lexim letrar në salla të mëdha, por disa standarde duhet të rishikohen dhe përcaktohen sërish, si dhe të respektohen, në mënyrë që turboturbofolku oriental të zhduket përfundimisht, në mos nga të gjitha, të paktën nga shumica e organizatave tona.
Asnjëherë nuk ka qenë më e lehtë organizimi i aktiviteteve kulturore sesa sot. Kjo provohet shpesh nga disa shoqata të themeluara kohët e fundit, të cilat kanë sjellë në skenat e tyre artistë shqiptarë që jetojnë në numër të madh në diasporë. Gjithashtu, në diasporë jetojnë poetë dhe shkrimtarë, dhe në vendet ku veprojnë, shkolla shqipe dhe nxënësit e saj kanë potencial të madh, ndërsa angazhimi i artistëve nga vendet amë, edhe pse i lidhur me kosto relativisht të larta, nuk është i pamundur.
Sa i përket mjeteve materiale të nevojshme, situata nuk është aq keq sa pretendohet. Edhe pse nuk janë të mjaftueshme, ekzistojnë fonde, duke filluar nga komunat dhe rajonet (të paktën në Gjermani dhe disa vende të tjera evropiane) deri te fondet e Bashkimit Evropian. Ministritë e Kulturës dhe Ministritë e Diasporës të Kosovës, Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut kanë gjithashtu fonde për aktivitete kulturore në diasporë. Për t’i marrë këto mjete, duhet të konkurroni brenda afateve të caktuara dhe jo vetëm kur lind nevoja, për shembull disa javë para aktivitetit. Këto fonde i përkasin shoqatave dhe ato duhet të aplikojnë për to, sepse nuk kam dëgjuar që ndonjë institucion në vendet amë të ketë kërkuar ndihmë nga shoqatat që janë në diasporë.
Ambasadat dhe konsullatat mund të luajnë edhe një rol të rëndësishëm si këshilltarë dhe mbështetës në aspektin logjistik. Jam kurioz nëse do të ketë ndryshime me emërimin e Atasheve Kulturore, të shpallur para pak javësh nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit e Republikës së Kosovës. Do të ishte mirë të përfshiheshin këtu edhe artistë të tjerë që jetojnë jashtë, të cilët, edhe pse jashtëzakonisht të suksesshëm, janë ende nën hijen e Dua Lipës dhe Rita Orës.
Ka pasur shumë diskutime për hapjen e Qendrave Kulturore në diasporë, të planifikuara nga qeveritë e Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Kosovës. Por duket se këto plane kanë mbetur vetëm në letër, gjë shumë shqetësuese, sepse ato qendra do të mund të luanin një rol të rëndësishëm në riorganizimin kulturor të diasporës.
Përveç ofrimit të kulturës shqiptare për brezat e rinj në diasporë, aktivitetet kulturore janë një mundësi dhe formë e shkëlqyer e diplomacisë kulturore. Në aktivitetet e shoqatave në diasporë, duhet të ketë sa më shumë bashkëkombës me kombësi të ndryshme, si dhe përfaqësues të institucioneve të vendeve ku jetojnë, për t’u njohur me kulturën, por edhe me komunitetin tonë.
Aktivitetet e disa shoqatave në vende të ndryshme të diasporës janë premtuese, duke ofruar një program më alternativ, që në njëfarë mase i përgjigjet kërkesës së bashkëkombësve, veçanërisht të brezave të rinj, por gjithashtu janë edhe adresa e preferuar e mysafirëve me kombësi të ndryshme. Disa prej tyre morën pjesë në një diskutim gjatë konferencës “Diaspora Flet” të organizuar nga organizata Germin. Përveç shkëmbimit të përvojave, gjatë bisedës, panelistët ranë dakord se është e nevojshme bashkëpunimi midis shoqatave, por edhe angazhimi më i madh i artistëve në aktivitete kulturore, veçanërisht atyre që jetojnë në diasporë. Format e bashkëpunimit mund të jenë të ndryshme, si organizimi i përbashkët i aktiviteteve kulturore, organizimi i punëtorive për ndihmën e shoqatave të reja apo grupeve të interesit për të themeluar shoqata, mbështetja e artistëve të rinj në promovimin e punës së tyre, etj. Pse jo edhe themelimi i një platforme kulturore në diasporë që do të bashkonte shoqatat dhe artistët, një bashkim me rëndësi të jashtëzakonshme në kultivimin dhe promovimin e kulturës shqiptare në diasporë.
Rreth autorit: Z. Salihu ka lindur në Mitrovicë dhe jeton në Gjermani që nga viti 1992. Gjatë kohës së tij në Gjermani, Z. Salihu është angazhuar aktivisht në sport dhe kulturë, përmes të cilave ka mbajtur lidhje me vendin e tij dhe ka identifikuar mundësi bashkëpunimi. Z. Salihu është një nga bashkëthemeluesit e shoqatës kulturore URACult, themeluar në vitin 2014, me qëllim kryesor promovimin aktiv të kulturës shqiptare në Gjermani. Si president i URACult, Z. Salihu merr pjesë aktive në punën e komunitetit shqiptar në Gjermani.
