Anëtarët e diasporës, ndryshe nga turistët e huaj, e vizitojnë atdheun kryesisht të shtyrë nga motive si lidhjet emocionale ose familjare, ruajtja e trashëgimisë dhe gjuhës, ribashkimi familjar, rilidhja me rrënjët, kulturën dhe njohuritë për kontekstin lokal, etj. Këto motive nënkuptojnë dëshirën për të përjetuar ose përsëritur përvoja të së kaluarës që lidhen me momente gëzimi, kënaqësie, nostalgjie, si dhe për të rindërtuar ngjarje të së kaluarës së errët ose të dhimbshme. Motivet ndikojnë shumë në përvojat e diasporës në atdhe.
Vizitat e shumta dhe të shpeshta të diasporës shqiptare në atdhe, veçanërisht gjatë periudhave të pushimeve, kanë marrë përmasa të ashtuquajtura “turizëm i diasporës”. Këto lloje vizitash kanë potencialin të ndikojnë në zhvillimin e turizmit dhe sektorëve të lidhur me të. Për të shfrytëzuar turizmin e diasporës, është e nevojshme të merren parasysh disa faktorë nga perspektiva e atdheut:
- Kuadrimi i motiveve të vizitave të diasporës. Para së gjithash, është shumë e rëndësishme të kuptohen motivet që i shtyjnë anëtarët e diasporës të vizitojnë atdheun kaq shpesh. Kjo për shkak se përvoja dhe përshtypjet e tyre formohen nga motivet e vizitave. Si rrjedhojë, subjektet që ofrojnë shërbime ose produkte duhet të kenë parasysh se nëse dikush vjen me qëllim kryesor për të kujtuar me familjarët dhe atdheun, ai/ajo ka më pak kohë për aktivitete të tjera. Prandaj, ofertat turistike duhet të përshtaten me kërkesën, të jenë specifike dhe të përcaktuara qartë në kohë dhe hapësirë.
- Turizmi lokal dhe autentik. Turizmi i diasporës natyrisht krijon ose ka lidhje të forta me ekonominë lokale, ku diaspora kontribuon shumë. Turistët e diasporës kërkojnë kryesisht përvoja dhe produkte lokale e autentike. Prandaj, për ta cilësia është më e rëndësishme se sasia. Kjo ka rëndësi për ekonominë lokale, pasi kultivimi dhe promovimi i produkteve ka një efekt shumëdimensional në sektorë të tjerë si trashëgimia kulturore dhe historike, artizanati, bujqësia, blegtorija, etj. Gjithashtu, duhet theksuar se ekonomia lokale mund të ndërtojë avantazh konkurrues në turizëm duke kultivuar dhe ofruar produkte lokale dhe përvoja autentike, jo të importuara.
- Mbështetje direkte për ekonominë lokale. Turizmi i diasporës karakterizohet nga udhëtime jo shumë ekskluzive ose të shtrenjta. Vizitimi i dyqaneve lokale dhe shpesh të panjohura, ngrënia në restorante tradicionale lokale me pronarë vendas, fjetja në vende të vogla dhe më pak të njohura, janë elementë që përbëjnë turizmin e diasporës në atdhe. Sipas të dhënave globale, turistët e diasporës shpenzojnë mesatarisht më pak se turistët e huaj të rregullt. Jo për shkak të pamundësisë financiare, por për shkak të njohurisë dhe dëshirës për përvoja lokale. Turistët e diasporës gjithashtu blejnë ose porosisin direkt nga furnizuesit lokalë, jo përmes operatorëve ndërmjetës, duke mbështetur drejtpërdrejt operatorë të vegjël ekonomikë vendas.
- Vendosja në hartë e vendeve “të panjohura”. Duke vizituar vende që turistët e zakonshëm nuk i frekuentojnë aq shumë, si destinacionet rurale në rastet e vizitave familjare, ngjarjeve kulturore apo sportive lokale, atraksioneve natyrore me infrastrukturë të dobët transporti, turistët e diasporës fusin vende të reja në hartat turistike të vendeve të atdheut. Kjo ndikon në shpërndarjen gjeografike të destinacioneve turistike dhe rrit ofertën për turistët e huaj me kalimin e kohës, duke nxitur zhvillim lokal dhe rajonal të balancuar brenda vendit.
- Më shumë se turizëm sezonal. Ndërsa turizmi në përgjithësi është sezonal, turizmi i diasporës mund të zgjasë më shumë. Një pjesë e madhe e anëtarëve të diasporës vizitojnë atdheun edhe jashtë periudhave të pushimeve, për shkak të vizitave familjare dhe kostove më të ulëta të udhëtimit. Ky është një element që mund të çojë në zgjatjen e sezonit turistik, duke ndikuar në qëndrueshmërinë e turizmit dhe të ardhurat që vijnë prej tij.
Duke pasur parasysh këto faktorë që nxisin turizmin e diasporës, edhe nëse oferta nuk ndryshon, numri i vizitave ka pak gjasa të bjerë, të paktën për brezin e parë të emigrantëve. Motivet formojnë përvojat (madje edhe negative) të kësaj grupi dhe vlerësimin e tyre për shërbimet që marrin gjatë rikthimeve. “Turistët e diasporës” ka gjasa të mos i kushtojnë shumë rëndësi cilësisë së shërbimeve në vend kur vendosin të vizitojnë përsëri atdheun. Si rrjedhojë, supozohet se mungon kërkesa për rritje të cilësisë së shërbimeve.
Megjithatë, dinamika dhe demografia/brezat e diasporës do të ndryshojnë me kohën dhe do të ndikojnë në faktorët që i shtyjnë për vizita në atdhe. Kjo mund të ndikojë në numrin dhe intensitetin e vizitave të diasporës në atdhe, në varësi të ofertës dhe cilësisë së shërbimeve që ofrojmë. Brezat e rinj në diasporë kanë lidhje më të dobëta emocionale me vendin e origjinës, prandaj kanë më pak motive për ta vizituar atë.
Prandaj, nga perspektiva e zhvillimit të turizmit, është e nevojshme të diskutohet oferta e Kosovës si një destinacion kryesor turistik për diasporën. Ekziston potencial për ta kthyer rikthimin e diasporës në katalizator për zhvillimin e turizmit, por ekziston edhe rreziku që ky potencial të humbasë nëse nuk kuptojmë si duhet kërkesën dhe trendet aktuale.
Ky opinion u frymëzua nga organizimi i edicionit të parë të festivalit “Go-to Sharr Fest”, ku, ndër të tjera, u diskutua edhe për temën ‘turizmi dhe diaspora’.
