Diaspora përfaqëson një nga asetet më të rëndësishme dhe më të vlefshme për vendin amë, pasi ajo krijon lidhje të forta me tregjet ndërkombëtare dhe luan një rol kyç në nxitjen e zhvillimit ekonomik. Në shumë shtete të vogla dhe në zhvillim, diaspora ka kontribuar në promovimin e produkteve dhe shërbimeve vendase, duke hapur mundësi të reja për eksport dhe tërheqjen e investimeve të huaja. Përveç remitancave, të cilat shpesh përbëjnë një pjesë të konsiderueshme të Prodhimit të Brendshëm Bruto, ndikimi i diasporës është gjithashtu i dukshëm në përforcimin e markave kombëtare, krijimin e partneriteteve tregtare dhe shpërndarjen e ekspertizës ndërkombëtare.   Përvoja e diasporës shqiptare, për shembull, ka luajtur një rol të rëndësishëm në prezantimin e produkteve tradicionale si vera, ushqimet organike dhe artizanatet në tregjet ndërkombëtare. Anëtarë dhe rrjete të diasporës kanë kontribuar si ndërmjetësues, duke ndihmuar bizneset lokale të depërtojnë në tregje të reja dhe duke ofruar mundësi për zhvillimin e marrëveshjeve tregtare. Po ashtu, profesionistët e diasporës kanë ndarë njohuritë e tyre për të përmirësuar cilësinë dhe konkurrueshmërinë e produkteve vendase, duke i mundësuar atyre të përmbushin standardet ndërkombëtare dhe të arrijnë sukses në tregje më të gjera (Facilitating Diaspora Investment).   Megjithëse këto përpjekje kanë dhënë rezultate pozitive, potenciali i plotë i diasporës mbetet ende i pashfrytëzuar. Shpesh mungojnë mekanizmat e qartë për të strukturuar dhe përmirësuar bashkëpunimin ekonomik mes diasporës dhe institucioneve vendase. Një fokus më i madh në fuqizimin e këtij bashkëpunimi do të mundësonte një ndikim të drejtpërdrejtë në rritjen e kapaciteteve lokale dhe përshpejtimin e zhvillimit ekonomik. Ky bashkëpunim mund të kontribuojë në diversifikimin e eksporteve, krijimin e vendeve të reja të punës dhe përforcimin e imazhit ndërkombëtar të vendit amë. Roli i diasporës si një partner strategjik për zhvillimin e qëndrueshëm të tregtisë ndërkombëtare mbetet thelbësor për rritjen ekonomike dhe integrimin e vendit në ekonominë globale (The Role of Remittances in Developing Countries).  Përmes mbështetjes direkte të diasporës, mund të përmirësohet qasja në tregje të reja dhe të stimulohet shkëmbimi i njohurive dhe teknologjive (Diaspora Nje ure lidhese per zhvillimin ekonomik te Kosoves).   Aktualisht, Kosova përballet me disa sfida në lidhje me integrimin e saj në tregjet ndërkombëtare. Struktura ekonomike e saj dominohet nga importet, ndërsa eksportet mbeten të kufizuara dhe të përqendruara në disa sektorë si përpunimi i metaleve, tekstili dhe produktet bujqësore. Nëse diaspora do të angazhohej më shumë në këto sektorë, do të mundësohej një ndikim të drejtpërdrejtë në rritjen e eksportit dhe diversifikimin e tij. Barrierat administrative, mungesa e certifikimeve ndërkombëtare dhe njohja e markave vendore në tregjet globale pengojnë rritjen e eksporteve (Kontributi i diasporës në zhvillimin ekonomik të Kosovës).    Në këtë kontekst, diaspora mund të luajë një rol kyç në adresimin e këtyre sfidave përmes disa mënyrave:  1. Vazhdimësia e promovimit të produkteve dhe shërbimeve vendore Diaspora mund të shërbejë si ambasadorë të produkteve dhe shërbimeve të Kosovës, duke promovuar cilësinë dhe veqantin e tyre në vendet ku jetojnë. Kjo mund të përfshijë: Hapjen e dyqaneve me produkte nga Kosova. Organizimin e panaireve dhe eventeve për promovimin e produkteve vendore. Përdorimin e rrjeteve sociale dhe mediave për të rritur ndërgjegjësimin rreth markave vendore. 2. Ndihma për certifikime ndërkombëtare Diaspora mund të ndihmojë në sigurimin e njohjeve ndërkombëtare duke: Ofruar kontakte për përmbushjen e standardeve ndërkombëtare. Ndërmjetësuar mes bizneseve në Kosovë dhe organizatave certifikuese. Mbështetur financiarisht për përmirësimin e cilësisë dhe standardeve të prodhimit. 3. Mbështetja për eksportuesit Ofrojnë trajnime dhe mentorim për eksportuesit e rinj në Kosovë. Ndihmojnë me përgatitjen e dokumentacionit për eksport. Sigurojnë informacion për politikat dhe rregullat tregtare në tregjet e destinacionit. 4. Krijimi i një imazhi pozitiv për Kosovën Diaspora mund të ndihmojë në përmirësimin e perceptimit të Kosovës në nivel ndërkombëtar, duke promovuar: Trashëgiminë kulturore dhe artizanatin unik të Kosovës. Aftësitë dhe talentet e të rinjve të Kosovës në fusha të ndryshme. Stabilitetin dhe potencialin ekonomik të vendit për investime të huaja. 5. Kanalizimi i remitancave për zhvillim Përveç remitancave për konsum, diaspora mund të kanalizojë fonde në projekte ekonomike dhe iniciativat që nxisin eksportet, si: Fondet për mbështetjen e bizneseve start-up. Investime në infrastrukturë që ndihmojnë eksportin (depo, logjistikë, etj.). Konkluzion   Përvoja ndërkombëtare e diasporës, njohuritë profesionale dhe rrjetet e ndërtuara jashtë vendit mund të shërbejnë si burime të rëndësishme për promovimin e eksporteve, rritjen e cilësisë së produkteve vendase dhe krijimin e mundësive për partneritete tregtare. Për më tepër, diaspora ka një rol të rëndësishëm në përmirësimin e imazhit të Kosovës përmes prezantimit të trashëgimisë kulturore dhe potencialit ekonomik në tregjet globale. Megjithatë, mungesa e një mekanizmi të strukturuar për bashkëpunimin mes institucioneve dhe diasporës kufizon ndikimin e saj. Kjo situatë pengon diversifikimin e eksporteve, implementimin e standardeve ndërkombëtare dhe ndërtimin e një imazhi të fuqishëm për Kosovën si një vend me potencial të qëndrueshëm ekonomik. Institucionet e Kosovës duhet të krijojnë politika dhe mekanizma specifikë për të fuqizuar rolin e diasporës si një partner strategjik në zhvillimin ekonomik dhe integrimin në tregjet ndërkombëtare.   Rekomandime   Institucionet e Kosovës duhet të krijojnë një platformë kombëtare për bashkëpunim me diasporën që të mundësojë lidhjen mes bizneseve vendore dhe profesionistëve nga diaspora, të ofrojë informacion mbi tregjet ndërkombëtare dhe të kanalizojë remitancat në projekte të qëndrueshme ekonomike.  Po ashtu, duhet të vendosen mekanizma për përmirësimin e certifikimeve dhe standardeve ndërkombëtare duke financuar trajnime për eksportuesit dhe duke lehtësuar njohjen ndërkombëtare të produkteve vendore. Për më tepër, promovimi i imazhit të Kosovës përmes rrjeteve të diasporës duhet të mbështetet në organizimin e panaireve ndërkombëtare dhe fushatave marketingu që theksojnë cilësinë e produkteve vendore, trashëgiminë kulturore dhe potencialin ekonomik të vendit.   Kjo analizë u realizua me mbështetjen e projektit rajonal “SMART Balkans – Shoqëria Civile për Vlera të Përbashkët në Ballkanin Perëndimor” të zbatuar nga Qendra për Promovimin Shoqërisë Civile (CPCD) në bashkëpunim me Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM), dhe Qendra për Kërkim dhe Politikëbërje (CRPM) dhe i mbështetur financiarisht nga Ministria e Punëve të Jashtme të Norvegjisë (NMFA). Përmbajtja e kësaj analize është përgjegjësi vetëm e autorëve dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Ministrisë së Punëve të Jashtme Norvegjeze (NMFA).

Shkruan: Fitim Adili   Në tekstin që vijon, do të gjeni ide dhe propozime mbi mënyrat e bashkëpunimit midis bizneseve të Kosovës dhe rrjeteve të mërgatës, me synim zgjerimin e tyre në tregjet ndërkombëtare.    Të krijosh biznes në Kosovë që ka klientë edhe ndërkombëtarë nuk është e lehtë.   Sidomos deri në kohën kur është bërë liberalizimi i vizave për Kosovën, marrja e një vize për një event, takim B2B, apo panair për të prezantuar një produkt, ka qenë shumë e vështirë për shkak të procedurave të shumta. Fatmirësisht, këtë problem nuk e kanë më ndërmarrësit dhe ndërmarrëset nga Kosova. Tani, rruga është e hapur për të depërtuar në të gjitha tregjet botërore.   Cilat janë rrugët që një biznes nga Kosova mund të ndjekë për të depërtuar në tregjet ndërkombëtare? Një nga rrugët më të ndjekura nga shumë biznese është përpjekja për të marrë klientë ndërkombëtarë përmes lidhjeve me të afërmit në diasporë. Shpesh, vëllai, motra apo kushëriri ofrojnë njohje me klientë ndërkombëtarë për ndërmarrësit nga Kosova. Në disa raste, vetë mërgimtarët bëhen klientë të të afërmve të tyre në Kosovë, dhe, për shkak të vendndodhjes së tyre si biznes jashtë vendit, konsiderohen si klientë ndërkombëtarë. Kjo mund të përdoret më vonë si portofolio për bizneset nga Kosova, duke lehtësuar fitimin e klientëve ndërkombëtarë të nacionaliteteve të tjera, si gjermanë, amerikanë etj më lehtë.   Sipas një statistike të publikuar nga Albinfo, bazuar në të dhënat e Entit të Statistikave të Kosovës, në botë jetojnë rreth 850,000 shqiptarë nga Kosova. Të gjithë këta 850,000 potencialisht mund të jenë "ambasadorë" të Kosovës në aspektin pozitiv. Nëse do të ekzistonte një frymë e re, ku secili anëtar i diasporës do të merrte përgjegjësi personale për të promovuar Kosovën si vend të përshtatshëm për investime, kjo do ta lehtësonte ndjeshëm procesin e biznesbërjes për ndërmarrësit në Kosovë.   Liberalizimi i vizave ka sjellë një rritje të qarkullimit të njerëzve dhe investitorëve vitet e fundit. Ajo që do të ndihmonte më tej është që individët me ndikim më të madh në rrjetet sociale të luajnë një rol më aktiv, duke ofruar qasje më të madhe për bizneset nga Kosova në tregjet e huaja.    Personat me influencë dhe rëndësia e brendit personal   Ka shumë përkufizime për brendin. E njëri prej tyre është që: shuma e gjithë eksperiencave të audiencës me kompaninë/produktin. Imazhi. Reputacioni. Besueshmëria. E të njejtat mundemi me i thënë edhe për brendin personal - vetëm se këtu kemi të bëjmë me një person të vetëm. Në vitet e fundit, vërehet një tendencë e shtuar për të shfrytëzuar brendin personal, dhe kjo mundësi do të ishte shumë e dobishme për shqiptarët e Kosovës në diasporë që të promovojnë Kosovën si vend ideal për investime. Në diasporë ka shumë persona me ndikim, sidomos në fushën e artit dhe muzikës si Dua Lipa, Rita Ora, Bebe Rexha apo në fushën e Artit si Fadil Berisha. Shume prej tyre përmendin Kosovën në intervistat apo podcast që marrin pjesë. Nëse Kosova vazhdon e përmendet gjithmonë e më shumë në mënyrë direkte ose indirekte do ndikonin   Informata të dobishme janë kyçe. Nganjëherë vetëm një kontakt, një informatë për një panair të caktuar, apo një mundësi biznesi jashtë vendit mund të hapë shumë dyer për bizneset kosovare. Për këtë arsye, është shumë e rëndësishme që bizneset të bashkëpunojnë më shumë mes vete, veçanërisht ato të së njëjtës fushë. Për shembull, nëse një biznes nga Kosova që prodhon dyer dhe dritare ka depërtuar në tregje të huaja, kjo tregon se ka ende hapësirë për më shumë prodhues në atë treg. Këtu është thelbësore që bizneset prodhuese apo shërbyese të bashkëpunojnë mes vete, të krijojnë rrjete biznesesh fillimisht brenda Kosovës e pastaj edhe me diasporën, qoftë në formë odash, komunitetesh, organizatash, apo edhe takimesh joformale për të ndarë ide dhe për të bashkëpunuar. Shumë biznese nga Kosova janë përballur me vështirësi në transport. Edhe në këtë aspekt, diaspora mund të ndihmojë duke ofruar mbështetje për gjetjen e zgjidhjeve më të mira logjistike në bashkëpunim me institucionet në Kosovë.   Rekomandime:   Krijimi i komuniteteve/rrjeteve profesionale/specializuara: Krijimi i komuniteteve dhe rrjeteve ndërmjet Kosovës dhe diasporës është shumë i rëndësishëm për bizneset në Kosovë, por edhe për investitorët dhe rrjetet e diasporës. Komunitetet e fokusuara në biznesbërje do të ndihmonin ndjeshëm depërtimin e bizneseve kosovare në tregjet e huaja. Po e rëndësishme gjithashtu që këto rrjete të jenë me specifike dhe më profesionale (më të ngushta në fushëveprim). Krijimi i një platforme lidhëse: Një platformë që lidh bizneset e diasporës me bizneset në Kosovë, si dhe investitorët e huaj me ato kosovare, do të ishte ndihmë e madhe për të gjithë. Platforma duhet të përfshijë informata të detajuara për llojet e bizneseve, kapacitetet dhe madhësinë e tyre, për të lehtësuar vendimmarrjen e investitorëve. Përmirësimi i komunikimit: Konsullatat dhe ambasadat duhet të ndihmojnë në promovimin e brendit të Kosovës. Gjithashtu, komunikimi ndërmjet rrjeteve të diasporës dhe bizneseve në Kosovë, si dhe mes institucioneve dhe bizneseve, duhet të jetë shumë më i mirë. Organizimi i konferencave dhe takimeve B2B: Takime të shpeshta B2B do të ndihmonin njohjen dhe bashkëpunimin mes bizneseve, si dhe eksplorimin e mundësive të reja. Shfrytëzimi i platformave ekzistuese: Përveç krijimit të një platforme të re, duhet shfrytëzuar edhe platformat ekzistuese si AlbanianYellowPages.com dhe Albinfo.ch, të cilat ofrojnë qasje në rrjetet e diasporës.   Platformat e ndryshme e lehtesojnë komunikimin si: rrjeti i bizneseve ne diaspore, mergata-info ose platforma Rrefim Suksesi.   Kjo analizë u realizua me mbështetjen e projektit rajonal “SMART Balkans – Shoqëria Civile për Vlera të Përbashkët në Ballkanin Perëndimor” të zbatuar nga Qendra për Promovimin Shoqërisë Civile (CPCD) në bashkëpunim me Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM), dhe Qendra për Kërkim dhe Politikëbërje (CRPM) dhe i mbështetur financiarisht nga Ministria e Punëve të Jashtme të Norvegjisë (NMFA). Përmbajtja e kësaj analize është përgjegjësi vetëm e autorëve dhe nuk pasqyron domosdoshmërisht pikëpamjet e Ministrisë së Punëve të Jashtme Norvegjeze (NMFA).    

Diaspora shqiptare luan një rol kyç në mbajtjen gjallë të kulturës dhe lidhjeve me atdheun. Megjithatë, sfida si asimilimi dhe mungesa e mbështetjes institucionale kërkojnë masa konkrete për të ruajtur identitetin kombëtar.   Germin publikon një përmbledhje të politikave mbi identitetin kombëtar dhe kulturor të diasporës shqiptare, shkruar nga Dr. Klement R. Camaj. Kjo permbledhje thekson rëndësinë e gjuhës shqipe, angazhimin e qeverive me diasporën dhe rolin e teknologjisë në forcimin e lidhjeve kulturore.   Çfarë trajton kjo përmbledhje? 🔹 Rëndësinë e ruajtjes së gjuhës shqipe dhe sfidat që has diaspora 🔹 Strategjitë për një bashkëpunim më efektiv mes qeverive dhe diasporës 🔹 Përdorimin e teknologjisë për të mbështetur gjuhën dhe kulturën shqiptare   Lexoni publikimin e plotë këtu.