Sipas të dhënave më të fundit të Bankës Botërore, si Kosova ashtu edhe Shqipëria varen shumë nga remitencat, duke marrë mbi 15% dhe 10% të Prodhimit të Brendshëm Bruto përkatësisht në bazë vjetore. Prandaj, ishte e rëndësishme të kuptoheshin trendet e kaluara të remitencave përpara se të flitej për të ardhmen.
Z. Banka, Specialist i Sektorit Financiar në Bankën Botërore në Uashington, DC, foli më shumë për rëndësinë e remitencave dhe dha një pasqyrë të situatës aktuale. Ai përmendi se remitencat janë bërë një temë shumë e rëndësishme për t’u diskutuar, pasi ato kanë tejkaluar flukset e tjera të të ardhurave si Investimet e Huaja të Drejtpërdrejta, Ndihmën Zyrtare për Zhvillim dhe në disa raste, madje edhe Eksportet Neto. Ai gjithashtu përmendi disa nga kanalet kryesore për remitencat, si Operatorët e Transferimit të Parave (MTO) dhe transferimet në person, duke përmendur rastin e Italisë, një vend fqinj, ku është e lehtë të udhëtosh drejt Shqipërisë dhe të dërgosh para personalisht.
Znj. Plaza, Ekonomiste e Lartë në Praktikën Globale të Financave, Konkurrencës dhe Inovacionit të Bankës Botërore dhe bashkëshoqëruese e grupit tematik për diasporën, diskutoi më thellë mbi trendet e remitencave në vendet në zhvillim duke u fokusuar në Kosovë dhe Shqipëri. Ajo theksoi se para se të flitej për të ardhmen e remitencave dhe për atë që mund të bëhet, është e rëndësishme të kuptohet konteksti i secilit vend. Zonja Plaza tregoi se Shqipëria ka një shkallë të lartë emigracioni në raport me popullsinë, rreth 43%, me një popullsi totale emigrantësh prej afërsisht 1 milion, dhe kjo është e rëndësishme për llojin e produkteve që vendet krijojnë për diasporën. Në mënyrë të ngjashme, Kosova ka 500,000 emigrantë që përbëjnë rreth 30% të popullsisë së saj. Ajo shtoi se destinacioni prej nga vijnë remitencat është gjithashtu shumë i rëndësishëm; 88% e remitencave në Shqipëri vijnë nga Greqia dhe Italia, ndërsa në Kosovë 94% vijnë nga Gjermania dhe Zvicra. Trendi i të dy vendeve ka qenë shumë i ngjashëm gjatë 15 viteve të fundit.
Znj. Plaza tregoi se kishte disa luhatje për shkak të krizave të kaluara; megjithatë, për shkak të kufizimeve të kohës, nuk pati shumë mundësi të diskutohej në thellësi pse Kosova dhe Shqipëria panë ulje të volumit të remitencave në disa vite. Zonja Shkodrani, në pozicionin e Drejtoreshës së Operacioneve në EasyPay SHPK, ndau trendet e remitencave në Shqipëri, duke përmendur uljen në 2013 dhe rritjen e vazhdueshme deri në 2019. Këto luhatje treguan se qëndrueshmëria e kësaj burimi financimi është e diskutueshme, por zonja Shkodrani shprehu pritje pozitive për trendet e remitencave që nga viti 2013, sidomos pas rritjes së madhe në 2019.
Ulja e kostove të remitencave është një element thelbësor i strategjisë “Financim për Zhvillim”. Kjo çështje është përfshirë si objektiv në Qëllimet e Zhvillimit të Qëndrueshëm, të cilat synojnë uljen e kostove nën 3% dhe eliminimin e korridoreve të remitencave me kosto mbi 5% deri në vitin 2030. Zonja Plaza dhe zoti Banka përmendën se kostot e transferimit të parave janë shumë të larta në Kosovë dhe Shqipëri krahasuar me vendet e tjera të rajonit, sidomos pas pandemisë COVID-19. Prandaj, është e rëndësishme të kuptohet pse kostot e remitencave janë shumë të larta edhe pse paratë vijnë nga vendet fqinje, dhe çfarë duhet bërë për t’i ulur këto kosto. Duhet rritur konkurrenca mes ofruesve të shërbimeve, dhe duke mësuar nga pandemia, duhet filluar kalimi në shërbime më të dixhitalizuara. Megjithatë, zonja Plaza shtoi se shërbimet digjitale nuk janë gjithmonë më të shpejtat në disa vende, pasi kjo varet nga sistemi i pagesave në secilin vend.
Pavarësisht fluksit të qëndrueshëm të remitencave drejt Kosovës dhe Shqipërisë, ato panë një ulje gjatë krizës globale ekonomike të fundit. Prandaj, mbetet për t’u parë se si do të pasqyrohen efektet e krizës pandemike në ekonomitë ku përqendrohet diaspora jonë (Itali, Gjermani, Zvicër dhe SHBA) për një vlerësim më të plotë të remitencave këtë vit dhe në mes afat.
Të gjithë pjesëmarrësit ranë dakord se pandemia ndikoi drejtpërdrejt ose tërthorazi në remitenca. Zonja Plaza theksoi se është e vështirë për organizatat dhe institucionet të parashikojnë ndikimin e pandemisë në vëllimin e remitencave, sidomos për Kosovën dhe Shqipërinë, për shkak të mungesës së të dhënave me frekuencë të lartë. Jam dakord me këtë pikë, pasi mbledhja e të dhënave është kyçe për politikat vendimmarrëse, veçanërisht duke pasur parasysh rëndësinë e remitencave për stabilitetin ekonomik të Kosovës dhe Shqipërisë. Zonja Plaza dhe zonja Shkodrani shtuan se ndikimi më i madh i pandemisë ishte nga prilli në qershor, kur shumë biznese u mbyllën për shkak të bllokadave dhe distancimit social, ndërsa pati rimëkëmbje në korrik-shtator për shkak të rritjes së punësimit. Zonja Shkodrani përmendi se EasyPay-Ria Money Transfer përjetoi një rritje 2.5 herë më të lartë të hyrjes së remitencave në shtator 2020 krahasuar me vitin paraprak.
Më e rëndësishmja, të gjithë pjesëmarrësit përmendën se gjatë pandemisë u shënua një kalim në kanalet formale, pasi emigrantët nuk mund të udhëtonin për të dërguar para personalisht. Megjithatë, zoti Banka tha se para pandemisë MTO-të dhe kanalet formale nuk konsideroheshin shërbime thelbësore, dhe kjo solli shumë vonesa në rrjedhën e remitencave në fillim të krizës COVID-19. Prandaj, opsionet për kanalet e remitencave ishin të kufizuara, veçanërisht kur shumë emigrantë që dërgonin para në vendin e tyre duhej të plotësonin kërkesat për njohjen e klientit në mënyrë elektronike dhe shumë ofrues shërbimesh në vendet në zhvillim nuk ishin të përgatitur për këtë.
Remitencat digjitale kontribuojnë në përfshirjen financiare më të gjerë dhe qëllimet e integritetit financiar. Për shembull, paraja në celular është një mjet i fuqishëm për dixhitalizimin e flukseve të mëdha të transferimeve informale. Paraja në celular mund të ndihmojë përfshirjen financiare për dërguesit dhe marrësit e remitencave, duke i lidhur ata me sistemin financiar dixhital dhe duke u mundësuar akses në një gamë të gjerë shërbimesh financiare digjitale përtej remitencave. Megjithatë, zoti Banka përmendi se kjo mund të jetë sfidë për emigrantët që nuk kanë dokumentacion të duhur dhe për pasojë nuk kanë akses në shërbime financiare digjitale. Gjithashtu, MTO-të duhet të mbledhin dokumente identiteti në mënyrë elektronike dhe të sigurojnë që klientët të jenë të mbrojtur nga krimi financiar dhe mashtrimet, duke respektuar shumë rregullore ndërkombëtare.
Pjesën e dixhitalizimit e përmendi zonja Shkodrani duke thënë se EasyPay është një nga institucionet financiare kryesore në Shqipëri që po punon në këtë drejtim, megjithëse ekzistojnë ende shumë pengesa, kryesisht sepse shoqëria shqiptare është shumë e lidhur me përdorimin e parasë në dorë dhe transferimet fizike. Prandaj, ajo që MTO-të në Shqipëri dhe Kosovë po përpiqen të bëjnë është edukimi i klientëve për përdorimin e portofolit dixhital, përfshirë popullatat e pafavorizuara dhe më të cenueshme. Jam plotësisht dakord me zonjën Shkodrani që të dy vendet duhet të gjejnë mjete për të edukuar njerëzit mbi shërbimet financiare digjitale përmes komunikimit në media, tutorialeve, grupeve fokus, etj. Por siç tha ajo, për të arritur një nivel të lartë të shërbimeve financiare digjitale nevojitet bashkëpunim më i mirë midis të gjitha aktorëve financiarë, përfshirë bankat.
Znj Plaza dha gjithashtu inpute të vlefshme në lidhje me dixhitalizimin e remitencave, duke theksuar se vendet duhet të deklarojnë ofruesit e shërbimeve të remitencave si shërbime thelbësore. Ajo tha se ka nevojë për thjeshtim të kërkesave kundër pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit për të zbutur faktorët që pengojnë përdoruesit të përdorin shërbime financiare digjitale për remitencat. Gjithashtu, është e rëndësishme të përmirësohet aksesin financiar për marrjen dhe dërgimin e parave për popullatat më të cenueshme, siç përmendën edhe pjesëmarrësit e tjerë. Në fund, zonja Plaza tha se Banka Qendrore duhet të vlerësojë përdorimin e njohjes elektronike të klientit (eKYC) për hapjen online të llogarive të pagesave, që do të lehtësonte përdorimin e shërbimeve financiare digjitale.
Paneli ishte shumë i konsoliduar dhe informues, dhe të gjithë pjesëmarrësit ishin ekspertë dhe shumë të informuar për temën dhe hapat e mëtejshëm që duhen marrë. Do të ishte mirë të kishim më shumë kohë për të zgjatur diskutimin mbi politikat që të dy vendet duhet të ndjekin për të ardhmen e remitencave.
Ky panel u zhvillua pas shpërthimit të koronavirusit, kohë e mirë për të reflektuar mbi ndikimin që kriza pati në rrjedhën e remitencave dhe mbi mundësinë që krijoi për dixhitalizimin e remitencave dhe uljen e kostove të transferimit.
Rreth Autores: Hana Bacaj është Analiste e Përvojshme e Hulumtimeve me eksperiencë në sektorin e zhvillimit. Ajo ka aftësi në Zhvillim Ekonomik, Analizë të të Dhënave, Aftësi Analitike, Hulumtime Kuantitative dhe Politikë Zhvillimi. Ka një master në Zhvillim Ekonomik nga Universiteti Vanderbilt.
